Wskazówki, do których należy się stosować podczas choroby, dla osób chorych na cukrzycę typu 1

Spis treści

• Co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi?
• Jaki wpływ będzie miała choroba na moją cukrzycę?
• Jak mogę kontrolować moją cukrzycę podczas choroby?
• Co oznacza poziom ketonów?
• Czy muszę dostosować moją insulinę?
• Wyliczanie całkowitej dawki dziennej
• Wyliczanie dodatkowych dawek insuliny
• Schemat dostosowania insuliny

Jeśli masz cukrzycę, bardzo ważne jest to, aby wiedzieć, co robić, gdy zachorujesz. Gdy zachorujesz Twój organizm staje się bardziej odporny na insulinę, którą produkujesz albo podajesz sobie w zastrzyku. Oznacza to, że Twój poziom glukozy we krwi może wzrosnąć, prawdopodobnie będziesz musiał zwiększyć swoją dawkę insuliny. A zatem należy bardzo dokładnie monitorować Twój poziom glukozy we krwi oraz poziom ketonów. Nazywamy to „wskazówkami, do których należy się stosować podczas choroby”.

Co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi?

Choroby i inne problemy, które mogą zwiększyć Twój poziom glukozy we krwi obejmują:

• Przeziębienie, grypa lub inne infekcje wirusowe (takie jak infekcja koronawirusem (COVID-19))
• Problemy z żołądkiem
• Ból gardła
• Infekcja dróg moczowych
• Infekcja klatki piersiowej
• Ropień
• Złamanie kości
• Branie tabletek lub zastrzyków ze sterydami w celu leczenia innego schorzenia

Jaki wpływ będzie miała choroba na moją cukrzycę?

Wpływ choroby na Twoją cukrzycę zazwyczaj zależy od tego, czy jesteś lekko czy poważnie chory. Różnica pomiędzy lekką a poważną chorobą zależy od Twojego poziomu glukozy we krwi i poziomu ketonów:

Lekka choroba

W tym wypadku Twój poziom glukozy we krwi jest albo w normalnym zakresie albo podwyższony, ale w Twojej krwi lub moczu nie ma ketonów (np. lekka infekcja wirusowa lub drobne obrażenia ciała).

Poważna choroba

W tym wypadku Twój poziom glukozy we krwi jest podwyższony, a w Twojej krwi lub moczu są ketony (np. infekcja klatki piersiowej lub inna poważna infekcja). Twój podwyższony poziom glukozy we krwi może być także spowodowany przegapioną dawką insuliny w zastrzyku.

Pamiętaj, że pozytywny test na ketony wskazuje na to, że masz niski poziom insuliny, jeśli nie będzie to leczone, może się rozwinąć w ketokwasicę cukrzycową (DKA). Jeśli Twój poziom ketonów we krwi jest powyżej 0,6 mmol/L lub ketony w moczu są powyżej + i masz przynajmniej jeden z poniższych objawów:

• ogromne pragnienie
• potrzeba częstszego niż zazwyczaj oddawania moczu
• ogromne zmęczenie
• dezorientacja
• ból w żołądku
• wymiotowanie i/lub biegunka
• dziwny posmak w ustach
• słodko pachnący oddech

wtedy musisz natychmiast udać się na pogotowie (lub skontaktować się ze swoją placówką ds. sytuacji kryzysowych osób chorych na cukrzycę), ponieważ możesz mieć ketokwasicę cukrzycową. Jeśli jesteś w ciąży i masz podwyższony poziom ketonów, także musisz natychmiast skontaktować się ze swoją placówką ds. sytuacji kryzysowych osób chorych na cukrzycę/ w ciąży, lub udać się na pogotowie, nawet jeśli nie masz żadnych innych objawów.

Pamiętaj, że podczas choroby należy monitorować swój poziom glukozy we krwi oraz poziom ketonów i nigdy nie powinno się zaprzestawać brania swojej insuliny.

Jak mogę kontrolować moją cukrzycę podczas choroby?

Jedzenie i picie

Jeśli wymiotujesz, nie musisz jeść, dopóki nie poczujesz się na tyle lepiej, że możesz jeść.

Jednakże ważne jest picie płynów małymi łyczkami, aby się nie odwodnić. Należy wypijać co najmniej 100 ml płynów nie zawierających cukru na godzinę, mając na celu wypicie 2,5 do 3 litrów dziennie.

Jeśli nie chce Ci się jeść normalnych posiłków, spróbuj jeść posiłki lekkostrawne (np. zupy, lody, desery mleczne). Jeśli nie jesteś w stanie jeść, popijaj płyny zawierające węglowodany (np. soki owocowe lub napoje).

Leczenie objawów

Możesz brać leki dostępne bez recepty, aby leczyć łagodne objawy. Takie leki mogą obejmować środki przeciwbólowe, takie jak paracetamol, które pomogą na drobne dolegliwości/uczucie dyskomfortu i ból lub obniżą temperaturę, leki udrażniające, które odblokują nos, lub syropy na kaszel, które pomogą na bolące gardło. Jeśli nie jesteś pewien, Twój farmaceuta będzie w stanie Ci pomóc.

Uważaj na niski poziom glukozy we krwi (hipoglikemia)

Jeśli Twój poziom glukozy we krwi spadnie poniżej normy, popijaj napoje o wysokiej zawartości cukru, soki owocowe, herbatę z cukrem lub napój Lucozade (upewnij się, że to wersja w wysokiej zawartości cukru) lub ssij mrożony sok owocowy.

Regularne monitorowanie

Ważne jest regularne sprawdzanie Twojego poziomu glukozy we krwi oraz poziomu ketonów podczas choroby.

Zalecamy sprawdzanie poziomu glukozy we krwi oraz ketonów:

• Lekka choroba: co najmniej 4–6 razy dziennie, w tym w nocy
• Poważna choroba: co 2 godziny w tym w nocy

Chociaż zalecamy regularne sprawdzanie poziomu ketonów jest to szczególnie ważne, jeśli Twój poziom glukozy we krwi zwiększy się do powyżej 11 mmol/L. Jeśli masz urządzenie do mierzenia poziomu ketonów z krwi z palca, zalecamy, aby z niego skorzystać, ponieważ wyniki są bardziej dokładne. Twój zespół ds. cukrzycy powinien być w stanie dać Ci urządzenie do mierzenia poziomu ketonów z krwi z palca, ale jeśli go nie masz, to można także skorzystać z pasków do mierzenia poziomu ketonów z moczu.

Nigdy nie odstawiaj swojej insuliny długodziałającej

Ważne jest, aby nie odstawiać swojej insuliny długodziałającej, jeśli źle się czujesz. W reakcji na chorobę, organizm zaczyna produkować więcej cukrów, a zatem możesz potrzebować większych dawek insuliny przez ten czas. Dzięki temu Twój poziom glukozy we krwi pozostanie w normalnym zakresie, zmniejszy się także Twoje ryzyko zachorowania na ketokwasicę cukrzycową.

Wiedz, kiedy należy szukać pomocy

Jeśli masz infekcję, która nie chce ustąpić, należy umówić się na wizytę do swojego lekarza rodzinnego, aby ustalić, czy potrzebne jest dalsze leczenie.

Jeśli ciągle wymiotujesz i nie jesteś w stanie utrzymać w żołądku płynów i/lub nie jesteś w stanie kontrolować swojego poziomu glukozy we krwi lub poziomu ketonów, musisz natychmiast zasięgnąć porady medycznej lub udać się na najbliższe pogotowie.

Co oznacza poziom ketonów?

Poziom ketonów wskazuje na to, jak niski jest poziom insuliny w Twoim organizmie oraz jakie jest ryzyko, że rozwinie się u Ciebie ketokwasica cukrzycowa. Porównaj swój odczyt z poniższą tabelą 1 i skorzystaj z kolumny „Co to oznacza”, w której podano informacje, co masz dalej robić.

Czy muszę dostosować moją insulinę?

Być może będzie trzeba dostosować Twój schemat brania insuliny, jeśli Twoja choroba powoduje podwyższenie poziomu glukozy we krwi i/lub obecność ketonów w Twojej krwi lub moczu. Dodatkowa dawka insuliny zmniejszy Twój poziom glukozy we krwi i poziom ketonów.

Pamietaj: poniższe porady są dla osób, które biorą cztery zastrzyki insuliny dziennie lub więcej. Jeśli bierzesz dwa zastrzyki dziennie lub korzystasz z pompy cukrzycowej, aby kontrolować swoją cukrzycę, omów swoją sytuację ze swoim zespołem ds. cukrzycy.

Skorzystaj ze schematu dostosowania insuliny, który zawiera wskazówki jak dostosować swoją insulinę w wypadku choroby. Jeśli nie jesteś czegoś pewien/pewna, skontaktuj się ze swoim zespołem ds. cukrzycy lub z NHS 24.

Porady dotyczące dostosowania insuliny są zmienne w zależności od wyniku testu na poziom ketonów we krwi, ponieważ możesz potrzebować więcej insuliny, w zależności od swojego poziomu ketonów.

Porady dotyczące dostosowania insuliny obejmują wyliczanie Twojej całkowitej dawki dziennej. Jest to całkowita liczba jednostek długo- i krótkodziałającej insuliny, które codziennie podajesz sobie w zastrzyku. Skorzystaj ze swoich dawek z dnia poprzedniego, aby to wyliczyć. Kliknij tutaj, gdzie podane są wskazówki, jak wyliczyć swoją całkowitą dawkę dzienną.

Porady w przypadku, gdy nie masz możliwości pomiaru poziomu ketonów

Jeśli nie masz sposoby na sprawdzenie poziomu ketonów, wtedy radzimy, co następuje:

• Zasięgnij jak najszybciej porady medycznej, aby można było sprawdzić Twój poziom ketonów.
• Natychmiast skontaktuj się ze służbami ratunkowymi, jeśli wymiotujesz, masz silne bóle w podbrzuszu lub jesteś odwodniony/-a.
• Jeśli Twój poziom glukozy we krwi jest wyższy niż 12 mmol/L, wtedy weź dodatkową dawkę szybkodziałającej insuliny (10% Twojej całkowitej dawki dziennej (kliknij tutaj po pomoc, jak to zrobić) (upewnij się, że minęły co najmniej 2 godziny od Twojego ostatniego zastrzyku szybkodziałającej insuliny).
• Powtarzaj testy Twojego poziomu glukozy we krwi co 2-4 godziny. Jeśli Twój poziom glukozy we krwi jest nadal wysoki, bierz dodatkowe dawki insuliny, jako dawki korekcyjne, podczas posiłków, a jeśli nie jesz, w odstępach co mniej więcej 4 godziny. Zawsze odczekaj co najmniej 2 godziny pomiędzy zastrzykami szybkodziałającej insuliny.

Dostosowanie insuliny podczas lekkiej choroby (poziom ketonów poniżej 1,5 mmol/L)

1. Nadal bierz swoją normalną insulinę długodziałającą oraz normalną insulinę szybkodziałającą w porze posiłków
2. Być może trzeba będzie brać tylko swoją insulinę długodziałającą, jeśli nie jesz
3. Jeśli Twój poziom glukozy we krwi jest podwyższony, rozważ wzięcie dawki korekcyjnej szybkodziałającej insuliny
4. Jeśli choroba trwa dłużej niż jeden dzień, rozważ zwiększenie dawki swojej insuliny długodziałającej o 1-2 jednostki

Dostosowanie insuliny podczas poważnej choroby (poziom ketonów 1,6 do 2,9 mmol/L)

** JEŚLI TWÓJ POZIOM KETONÓW JEST POWYŻEJ 1,6 mmol/L, NALEŻY ZASIĘGNĄĆ PORADY MEDYCZNEJ, ALE TAKŻE ZASTOSOWAĆ SIĘ DO PONIŻSZYCH PORAD**

1. Nadal bierz swoją normalną insulinę długodziałającą oraz normalną insulinę szybkodziałającą w porze posiłków
2. Wylicz swoją całkowitą dawkę dzienną (kliknij tutaj jeśli potrzebujesz z tym pomocy)
3. Podaj 10% swojej całkowitej dawki dziennej w postaci insuliny szybkodziałającej jako dodatkową dawkę (kliknij tutaj jeśli potrzebujesz z tym pomocy)
4. Sprawdź ponownie Twój poziom glukozy we krwi i poziom ketonów za 2 godziny
5. Stosuj się do porad dotyczących dostosowania insuliny w zależności od poziomu ketonów i podawaj kolejne dawki insuliny szybkodziałającej, jeśli jest to konieczne*

*Zawsze odczekaj 2 godziny pomiędzy dawkami insuliny, chyba że specjalista służby zdrowia doradzi coś innego.

Dostosowanie insuliny podczas poważnej choroby (poziom ketonów ponad 3,0 mmol/L)

** JEŚLI TWÓJ POZIOM KETONÓW JEST POWYŻEJ 3,0 mmol/L, NALEŻY ZASIĘGNĄĆ PORADY MEDYCZNEJ, ALE TAKŻE ZASTOSOWAĆ SIĘ DO PONIŻSZYCH PORAD**

1. Nadal bierz swoją normalną insulinę długodziałającą oraz normalną insulinę szybkodziałającą w porze posiłków
2. Wylicz swoją całkowitą dawkę dzienną (kliknij tutaj jeśli potrzebujesz z tym pomocy)
3. Podaj 20% swojej całkowitej dawki dziennej w postaci insuliny szybkodziałającej jako dodatkową dawkę (kliknij tutaj jeśli potrzebujesz z tym pomocy)

1. Sprawdź ponownie Twój poziom glukozy we krwi i poziom ketonów za 2 godziny
2. Stosuj się do porad dotyczących dostosowania insuliny w zależności od poziomu ketonów i podawaj kolejne dawki insuliny szybkodziałającej, jeśli jest to konieczne*

* Zawsze odczekaj 2 godziny pomiędzy dawkami insuliny, chyba że specjalista służby zdrowia doradzi coś innego.

Jeśli coś jest niejasne, skontaktuj się ze swoim zespołem ds. cukrzycy.

Jeśli ciągle wymiotujesz, nie jesteś w stanie utrzymać w żołądku płynów lub nie jesteś w stanie kontrolować swojego poziomu glukozy we krwi lub poziomu ketonów, musisz się skontaktować ze swoim lekarzem dyżurnym, lub udać się do szpitala jako nagły przypadek.

Jak mogę wyliczyć moją całkowitą dawkę dzienną?

Oto przykładowe wyliczenie, które pomoże Ci w wyliczeniu swojej całkowitej dawki dziennej.

Insulina długodziałająca to na przykład Lantus, Abasaglar, Insulatard, Humulin I, Toujeo i Degludec.

Insulina szybkodziałająca to na przykład Novorapid, Fiasp, Humalog, Apidra i Humulin S.

Przykład: Alex

Alex korzysta z metody intensywnej insulinoterapii (basal-bolus) (czyli bierze dawkę insuliny długodziałającej raz dziennie i insuliny krótkodziałającej podczas posiłków). Wczoraj Alex wstrzyknął sobie:

• 20 jednostek insuliny długodziałającej raz dziennie
• 4 jednostki insuliny szybkodziałającej podczas śniadania
• 6 jednostek insuliny szybkodziałającej podczas lunchu
• 8 jednostek insuliny szybkodziałającej podczas swojego wieczornego posiłku

Całkowita dawka dzienna Alexa to dzienna dawka jego insuliny długodziałającej PLUS wszystkie dawki insuliny szybkodziałającej, które wziął w zastrzyku podczas tego dnia.

Całkowita dawka dzienna Alexa = insulina długodziałająca raz dziennie + wszystkie dawki insuliny szybkodziałającej z tego dnia

Całkowita dawka dzienna Alexa = 20 + 4 + 6 + 8

Całkowita dawka dzienna Alexa = 38 jednostek

JAK MOGĘ WYLICZYĆ DODATKOWE DAWKI INSULINY?

W powyższym przykładzie całkowita dawka dzienna to 38 jednostek. 

10% całkowitej dawki dziennej Alexa w tym przypadku to byłoby 3,8 jednostek (zaokrąglone do 4 jednostek).

20% całkowitej dawki dziennej Alexa w tym przypadku to byłoby 7,6 jednostek (zaokrąglone do 8 jednostek).

Teraz musisz wyliczyć swoją dawkę.

Przykłady

Jeśli potrzebujesz dodatkowej pomocy w wyliczaniu dodatkowych dawek insuliny w konkretnych przypadkach, zostało to omówione szczegółowo krok po kroku tutaj.